Tandbehandeling bij de hond en de kat

Inleiding

Een gebitsprobleem (of tandvleesprobleem) is het meest vastgestelde probleem bij de hond en de kat in de dierenartsenpraktijk. Bij 85% van de honden en katten met een leeftijd ouder dan 3 jaar wordt een zodanige graad van tand(vlees)aantasting vastgesteld dat er een bepaalde (preventieve) behandeling verantwoord is. Een goede mondhygiëne is belangrijk voor de algemene gezondheid (longen, hart, lever, nieren). Een preventieve aanpak en/of een intensieve reiniging van het gebit is daarom geen overbodige luxe.

Wat kunnen we zien?

Tandplak en tandsteen zullen in het begin te zien zijn als een bruine/gele rand die begint aan de tandvleesrand. Ze ontstaan door voedseldeeltjes gecombineerd met bacteriën en speekselbestanddelen. Na verloop van tijd zal ook het tandvlees ontstoken raken (rood en gezwollen uitzicht). Op dit moment is een tandsteenverwijdering (detartratie, zie later) zeker nodig. We moeten namelijk voorkomen dat het tandvlees zich zal terugtrekken waardoor de tandwortels bloot komen te liggen. Als het tandvlees eenmaal teruggetrokken is, kan dit niet meer ongedaan gemaakt worden. Hierdoor zullen de wortels voorgoed bloot blijven liggen. Aangezien de wortels geen tandglazuur als natuurlijke bescherming tegen nieuw tandplak/tandsteen hebben zal na tandsteenverwijdering het tandsteen ook weer snel terugkomen.

Tandplak bij honden

In een wat gevorderd stadium van tandproblemen zal er ook vaak een onaangename mondgeur van uw huisdier opgemerkt kunnen worden. Op den duur zullen de tandproblemen ook voor echte last gaan zorgen voor uw huisdier. Er kan dan opgemerkt worden dat vooral hard voedsel (brokjes) moeilijk wordt opgenomen, weer uit de bek valt, of zelfs wordt geweigerd. Vooral bij katten is overdreven speekselen (natte kin, borst) ook een teken dat in veel gevallen duidt op een probleem in de mond. Bij de ergste gevallen zal een kat zelfs gaan blazen of grommen tijdens het eten of zelfs al blazen/grommen naar hun eetbakje en er met een bocht omheen lopen omdat ze hun eetbakje gaan associëren met pijn.

Wat kunt u zelf doen?

Een regelmatige controle van het gebit is een eerste stap. Til af en toe gewoon eens een lip van de hond op zodat u een blik kan werpen op de tanden en het tandvlees. Zeker bij puppy’s is dit een handeling die al snel gewoon gemaakt kan worden. Dit maakt een controle van het gebit op latere leeftijd gemakkelijker.
Ideaal gezien zou het gebit van een hond (en zelfs die van een kat) iedere dag gepoetst moeten worden met een speciale diergeneeskundige tandenborstel en diergeneeskundige tandpasta. Dit is de beste manier op tandplak en tandsteen te voorkomen maar het vraagt veel motivatie van het baasje en bij sommige dieren zal het ook echt een onmogelijke opdracht zijn. Een gemakkelijkere oplossing is het werken met kauwstokjes, kauwstrips of speciale brokken die groter en harder zijn dan de normale brokken en ook speciale stoffen bevatten die tandsteenvorming tegengaan. Let erop dat er speciale diergeneeskundige kauwstokjes bestaan die veel efficiënter (en bovendien ook veel caloriearmer) zijn dan de kauwstokjes die in de supermarkt/dierenwinkel te verkrijgen zijn. Als laatste oplossing bestaat er zelfs mondwater (gewoon in het drinkbakje te doseren) voor katten en honden dat tandplakvorming tegengaat maar dit werkt veel minder efficiënt dan poetsen of bijvoorbeeld de kauwstokjes.

Wat kunnen wij doen?

Wij zullen tijdens het jaarlijkse gezondheidsonderzoek (gecombineerd met de vaccinaties) altijd het gebit van uw huisdier bekijken. Mochten er abnormaliteiten opvallen dan zullen we de verschillende opties met u bespreken.
Vanaf het moment dat de gebitsproblemen te erg zijn om thuis aan te pakken zal een behandeling in onze praktijk nodig zijn. Een tandbehandeling zal vrijwel altijd onder volledige verdoving plaatsvinden. Het tandsteen zal ultrasoon (met zeer hoge frequentie) worden los getrild (dit wordt detartratie genoemd). Omdat hierbij warmte ontstaat moet er ook continu met water gespoeld worden om de tanden af te koelen.

 

Een hond met tandsteen vóór detartratie

 

Dezelfde hond met tandsteen ná detartratie

De eventuele losse tanden en tanden waarbij de wortels te ver bloot liggen zullen moeten worden getrokken. Kiezen moeten soms vóór het trekken doorgeboord worden zodat de wortels er stuk voor stuk uitgehaald kunnen worden (dit is vooral bij katten vaak het geval). Eventuele rotte wortels kunnen door een röntgenonderzoek opgespoord worden. Na het detartreren en trekken worden de resterende tanden/kiezen gepolijst zodat ze weer een mooi glad oppervlak krijgen wat de opstapeling van nieuw tandplak/tandsteen vertraagt. Bij hondjes die erg gevoelig zijn aan terugkerend tandsteen zal soms een jaarlijkse tandbehandeling in onze praktijk nodig zijn.

Op de foto’s hieronder ziet u stap voor stap het proces van tandsteenverwijdering, het trekken van de kies en het polijsten.

Tandresorptie bij de kat

Tandresorptie (vroeger FORL, Feline Odontoclastic Resorptive Lesions genoemd) is een aandoening die we bij veel katten terugzien. Bij deze pijnlijke aandoening zien we vooral in die kiezen gaten ontstaan ter hoogte van de aanhechting van het tandvlees. Ter hoogte van de aantasting van de kiezen zien we ook ontstoken tandvlees terug.

Een kat met tandresorptie

Tandresorptie resulteert in afbreken van de tandkronen waarbij soms de wortel achterblijft en voor een blijvende ontsteking en pijn zorgt. Bij andere vormen van tandresorptie zal de wortel na een tijd ook volledig ‘opgelost’ worden. De precieze oorzaak is nog altijd niet gekend. Katten met deze aandoening zullen een erg pijnlijke (en stinkende) bek krijgen waardoor vooral het eten van hard voedsel moeilijk wordt (en ze als gevolg kunnen vermageren). Deze katten kunnen ook een overdreven speekselproductie hebben waardoor ze een natte kin of borst krijgen. Ook de vachtverzorging kan op den duur pijnlijk worden zodat er een onverzorgde vacht ontstaat. Sommige katten met deze aandoening zullen zich gaan afzonderen omdat ze zich niet goed voelen. Zoals eerder al vermeld kan het soms zo ver komen dat een kat begint te grommen of blazen naar hun voedselbakje omdat ze deze gaan linken aan pijn. Katten met tandresorptie worden behandeld door alle aangetaste tanden te trekken. De niet aangetaste tanden zullen dit lot na een onbepaalde tijd ook moeten ondergaan omdat ze op den duur ook aangetast zullen raken. Er bestaat dus een grote kans dat de kat zonder kiezen door het leven zal moeten (en bij sommige katten zullen ook de hoektanden en snijtanden getrokken moeten worden). Bedenk hierbij dat een mond zonder tanden en zonder pijn altijd veel beter is dan een mond met tanden en met pijn! Een huiskat heeft geen tanden/kiezen nodig om gelukkig door het leven te gaan!

Chronische gingivitis stomatitis bij de kat (FCGS)

Een andere typische aandoening bij de kat is feliene chronische gingivitis stomatitis (FCGS). Deze latijnse naam betekent: aanhoudende tandvleesontsteking en mondontsteking. Typisch bij deze katten is een ernstige ontsteking die zich uitbreid ver naar achteren in de bek (achteraan aan de wangen). Ook dit is een pijnlijke aandoening en kan zich daarom presenteren met dezelfde klachten zoals te lezen in het stukje hierboven over tandresorptie bij de kat.

Een kat met FCGS waarbij de kiezen kort geleden werden getrokken. Zoals te zien is de ontsteking nog lang niet onder controle

FCGS ontstaat door een abnormale (overdreven) afweerreactie van het immuunsysteem ter hoogte van het tandvlees/mondslijmvlies. De afweerreactie is het gevolg van een combinatie van oorzaken zoals bijvoorbeeld tandplak/tandsteen, tandresorptie, virale oorzaken (kattenaids (FIV), kattenleucose (FeLV), calicivirus), voedselbestanddelen… Maar waarom er zich bij deze katten zo’n overdreven afweerreactie ontwikkelt, is nog niet geweten. FCGS kan een frustrerende aandoening zijn om te behandelen omdat er vaak meerdere stappen genomen moeten worden in het behandelingsplan en er soms maanden gewacht moet worden op verbetering. De behandeling begint bij het testen op FIV en FeLV en bij het reinigen (tandsteenverwijdering) van de tanden. Bij de meeste katten die last hebben van FCGS zullen de kiezen getrokken moeten worden (of deze nu aangetast zijn door bv tandresorptie of niet) en de kans is zelfs groot dat ook de hoektanden en snijtanden getrokken moeten worden.

Dezelfde kat met FCGS enkele weken later.

Door het trekken van tanden wordt het oppervlak waar tandplak, tandsteen en voedselresten ophopen weggehaald zodat het immuunsysteem minder ‘geactiveerd’ zal worden. Indien er tanden achtergelaten worden zal een medicamenteuze behandeling (met bijvoorbeeld ontstekingsremmers, antibiotica of cortisone) gedoemd zijn om te mislukken. Bij de meeste katten zullen de klachten na het trekken van alle tanden verdwijnen maar sommige katten zullen zelfs met een tandvrij mondje nog altijd medicamenteus ondersteund moeten worden.